Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam

Mở đầu phiên thảo luận, ThS. Đào Trung Thành (Viện Blockchain & AI - ABAII) nhấn mạnh rằng trí tuệ nhân tạo không đơn thuần là một công cụ hỗ trợ kỹ thuật, mà cần được đặt trong tổng thể chiến lược chuyển đổi số của tòa soạn. Theo ông, không thể tiếp cận AI theo cách thử nghiệm lẻ tẻ mà cần có tư duy hệ sinh thái, nơi công nghệ kết nối chặt chẽ với dữ liệu, quy trình sản xuất nội dung, mô hình kinh doanh và tổ chức nhân sự. Bài học ông đưa ra là các tòa soạn muốn chuyển đổi thành công phải nhìn nhận AI như một động lực tái cấu trúc toàn diện, không chỉ là giải pháp kỹ thuật tạm thời, đồng thời chú trọng quản trị đạo đức và quyền kiểm soát nội dung trong môi trường số ngày càng phức tạp.

Toàn cảnh phiên thảo luận.

Ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng IPS chia sẻ thực tế rằng hơn 60% cơ quan báo chí Việt Nam đã bước đầu ứng dụng AI, song chủ yếu mới dừng ở các tác vụ cơ bản như kiểm lỗi chính tả, gợi ý tiêu đề hoặc tạo ảnh minh họa. Ông cho rằng AI sẽ không phát huy hiệu quả nếu chỉ là “món đồ chơi công nghệ” của từng phóng viên, mà phải trở thành một phần trong chiến lược cấp tổ chức, được tích hợp xuyên suốt từ sản xuất, phân phối, đến đo lường tương tác và khai thác dữ liệu độc giả. Do đó, các tòa soạn cần đặc biệt đầu tư vào hạ tầng dữ liệu và đội ngũ chuyên trách về AI - bài học từ nhiều đơn vị đi trước cho thấy việc thiếu nguồn lực chuyên môn và tư duy chiến lược khiến việc ứng dụng AI trở nên manh mún, thậm chí phản tác dụng trong bảo vệ bản sắc và chất lượng nội dung báo chí.

Ông Đào Quang Bính - Tổng Thư ký Tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy: AI đang hướng tới việc cá thể hóa và chia nhỏ thông tin ở mức độ cao nhất và chủ động, giúp độc giả dễ dàng tiếp cận thông tin họ cần.

Chia sẻ từ thực tiễn, ông Đào Quang Bính - Tổng Thư ký Tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam - VnEconomy cho biết đơn vị đã phát triển nền tảng AI nội bộ mang tên Askonomy, giúp tự động hóa nhiều khâu trong quy trình làm báo, từ tra cứu dữ liệu, gợi ý nội dung, cho đến tổ chức thông tin theo chủ đề. Với độ chính xác lên tới 95% chỉ sau vài giây, Askonomy không phụ thuộc vào các mô hình AI quốc tế như ChatGPT, qua đó giúp tòa soạn kiểm soát tốt hơn nội dung, phòng tránh tin giả và giữ vững bản sắc biên tập. Từ trường hợp này, một bài học quan trọng rút ra là tòa soạn hoàn toàn có thể phát triển công nghệ “make-in-Vietnam” dựa trên dữ liệu nội bộ, điều này vừa nâng cao hiệu quả làm việc vừa bảo đảm sự chủ động trong thời đại AI toàn cầu hóa.

Ở góc độ kỹ thuật, ông Đinh Toàn Thắng - Chủ tịch Công ty DIBIZ cảnh báo rằng AI không chỉ đem lại lợi ích mà còn tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng về bản quyền và sở hữu nội dung. Ông đề xuất các tòa soạn cần tích hợp các giải pháp bảo vệ như watermark, chữ ký số, và công nghệ mã hóa DRM vào quy trình sản xuất nội dung ứng dụng AI. Thực tế cho thấy, một số đơn vị đã bị đánh cắp nội dung do thiếu lớp bảo vệ này, dẫn đến thiệt hại về kinh tế và uy tín. Bài học ở đây là việc đầu tư vào bảo mật nội dung số nên được xem như một phần không thể thiếu trong quá trình chuyển đổi số, thay vì chỉ chú trọng vào khâu sản xuất và phân phối nội dung.

Ông Đinh Toàn Thắng - Chủ tịch Công ty DIBIZ: Công nghệ thông minh hoàn toàn có thể bị lợi dụng để tạo ra thông tin giả một cách tinh vi, vượt xa khả năng kiểm chứng của con người.

Đứng trên góc nhìn đơn vị báo chí - truyền thông đã từng gặp thất bại trong quá trình cá nhân hoá đối với AI, ông Nguyễn Anh Tuấn, nhà sáng lập của Baomoi.com khẳng định, để cá nhân hóa hiệu quả, các tờ báo cần có một lượng độc giả lớn và đa dạng sản phẩm bởi việc cá nhân hóa có thể không mang nhiều giá trị đối với các tin thời sự ngắn hạn.

"Hành vi độc giả đóng vai trò quan trọng nhưng thường rất khó để báo chí nắm bắt. Báo chí không nên thực hiện cá nhân hóa bằng AI đối với nội dung mà thay vào đó, nên tập trung vào cá nhân hóa trải nghiệm, điều này sẽ phù hợp hơn và giúp tăng sức hút cho các tờ báo", ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết.

Trí tuệ nhân tạo đang mở ra cơ hội đổi mới báo chí nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về chiến lược, nhân lực, đạo đức và bảo vệ nội dung. Các tòa soạn muốn đi xa trong cuộc đua chuyển đổi số cần: Xây dựng chiến lược AI cấp tổ chức; Đầu tư vào hạ tầng dữ liệu và nhân sự chuyên môn; Ứng dụng AI một cách kiểm soát, giữ gìn bản sắc báo chí; Tăng cường hợp tác liên ngành để đảm bảo an toàn thông tin và tính bền vững trong sản xuất nội dung.

AI chính là “cánh tay nối dài” đầy tiềm năng nhưng cũng đặt ra thách thức về quản trị rủi ro, đạo đức nghề nghiệp và mô hình kinh doanh. Để thành công, chuyển đổi số phải đi kèm tư duy chiến lược, lấy con người và giá trị báo chí làm trung tâm, đồng thời thiết lập hệ sinh thái gồm công nghệ, dữ liệu, nhân lực và quy định rõ ràng.