Nga sẽ vượt qua rào cản áp trần giá dầu?

Phó thủ tướng phụ trách Năng lượng Nga Alexandre Novak cho biết, một biện pháp như vậy “chỉ có thể dẫn đến mất cân bằng thị trường, thiếu nguồn năng lượng trên thị trường, do đó sẽ dẫn đến giá cao hơn”

Phương Tây muốn siết chặt tài chính của Nga, hạn chế khả năng tài trợ cho cuộc chiến Nga - Ukraine.

Hoạt động xuất khẩu dầu thô, khí đốt và các sản phẩm dầu mỏ chiếm phần lớn cơ cấu doanh thu của nhà nước Nga. Bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây và sự gián đoạn trong khâu sản xuất, Nga vẫn thu về lợi nhuận cao, nhờ sự bùng nổ giá dầu trên thị trường quốc tế. Chỉ trong 10 tháng năm 2022, thu ngân sách qua dầu khí của Nga đã tăng hơn 1/3.

Trước khi nổ ra cuộc xung đột Nga - Ukraine, Nga từng xuất khẩu khoảng 8 triệu thùng/ngày đối với dầu và các sản phẩm dầu mỏ. EU từng là khách hàng lớn nhất của Nga. Tuy nhiên, lục địa già đã giảm nhập khẩu dầu để trừng phạt Nga. Dù vậy, Nga đã xoay sở bằng cách chuyển hướng xuất khẩu sang châu Á và giảm nhẹ sản lượng xuống còn 7,6 triệu thùng/ngày.

Một trong những nhân tố khả biến của năm 2023 sẽ là mức trần giá dầu Nga do G7, EU và Australia đặt ra. Các quốc gia này phải tìm cách đạt được điểm cân bằng giữa việc hạn chế doanh thu dầu mỏ của Nga và tránh gây ra cú sốc giá dầu trên thị trường quốc tế. Đây là một mục tiêu khó khăn, vì khi chiến tranh Nga - Ukraine nổ ra, giá dầu đã tăng vọt trong một thời gian dài, chỉ mới dần hạ nhiệt gần đây. Tuy nhiên, những khách hàng dầu khí lớn nhất của Nga, bao gồm cả Trung Quốc và Ấn Độ, không tham gia xây dựng chính sách áp giá trần giá dầu Nga. Nga cũng cho biết, họ sẽ không bán dầu cho những nước áp trần giá dầu Nga. Hiện cũng chưa rõ liệu các công ty vận chuyển và bảo hiểm có được phép vận chuyển dầu Nga hay không, nếu dầu được thanh toán với giá vượt giá trần.

Ngân hàng JPMorgan (Mỹ) cho rằng, chính sách áp trần giá dầu Nga sẽ có tác động rất ít, vì Nga có thể sử dụng tàu chở dầu của họ và huy động thêm tàu từ Trung Quốc và Ấn Độ.

Song, những chuyên gia khác lại nhìn thấy tác động sâu sắc hơn. Bà Kirill Melnikov - nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu phát triển năng lượng (Nga) - dự đoán, sản lượng dầu thô của Nga sẽ giảm 1-1,5 triệu thùng/ngày trong tháng 1-2023, so với mức của tháng 11-2022. Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) dự kiến sản lượng dầu thô của Nga sẽ giảm 2 triệu thùng/ngày vào cuối quý đầu tiên của năm 2023. Tuy nhiên, dữ liệu này đã tính luôn cả tác động từ lệnh cấm vận các sản phẩm dầu mỏ vào ngày 5-2-2023 của EU.

Theo Reuters, thị trường thế giới càng mất nhiều dầu Nga thì giá dầu càng chịu tác động lớn, có thể mang lại lợi thế cho Nga và những nước xuất khẩu dầu lớn khác, đồng thời gây thiệt hại cho người tiêu dùng phương Tây - những người đang phải đối mặt với tình trạng lạm phát gia tăng mạnh nhất trong nhiều thập niên, ảnh hưởng bởi chi phí năng lượng. Ông Igor Galaktionov (Công ty môi giới BCS Mir Investitsiy) nói: “Ngay cả khi xuất khẩu dầu của Nga sụt giảm nhiều hơn dự kiến, ngân sách Nga vẫn được bù đắp bằng giải pháp tăng giá. Do đó, nguồn thu ngân sách Nga sẽ không bị ảnh hưởng đáng kể”.

Vào hôm 1-12-2022, chính phủ các nước EU đã tạm thời thống nhất mức giá trần 60 USD/thùng cho dầu thô Nga, kèm theo đó là cơ chế điều chỉnh để bảo đảm mức giá trần thấp hơn 5% so với giá thị trường. Trước đây, các nước G7 từng đề xuất mức giá trần 65-70 USD/thùng, dựa vào chiều giá trung bình của dầu Urals. Trong khi đó, Ba Lan yêu cầu đặt mức giá trần 30 USD/thùng. Phần lớn dầu Urals của Nga được bán sang châu Âu. So với đầu năm 2022, giá dầu Urals đã giảm khoảng 23,5 USD/thùng. Trong khi đó, giá dầu Brent chỉ giảm 2-3 USD/thùng. Hiện nay, dầu Brent đang được giao dịch khoảng 87 USD/thùng, gần với mức giá trong hợp đồng tương lai.

Từ ngày 5-12-2022, EU, các nước G7 và Australia áp dụng mức giá trần với dầu của Nga là 60 USD/thùng

Ông Alexei Gromov - chuyên gia tại Viện Nghiên cứu năng lượng và tài chính (FIEF - Nga) - khẳng định: “Mức giá trần do EU đề ra nằm khá gần với giá dầu đang được giao dịch trên thị trường hiện nay. Nếu giá trần chỉ nằm trong khoảng 60 USD/thùng, Nga sẽ tiếp tục xuất khẩu dầu một cách thoải mái”. Như vậy, Nga chỉ không hưởng được lợi nếu người mua từ chối trả cao hơn mức giá trần và giá dầu trên thị trường quốc tế tăng cao.

Hiện tại, chỉ từ lời đề xuất thiết lập chính sách áp trần giá dầu của Mỹ và G7, doanh thu của Nga (cả những nước sản xuất dầu mỏ khác) đã giảm, khiến triển vọng kinh tế toàn cầu suy yếu, tạo thêm áp lực lên thị trường dầu mỏ quốc tế. Ông Yevgeny Suvorov - nhà kinh tế thuộc Ngân hàng CentroCredit (Nga) - cảnh báo: Nếu giá dầu của Nga giảm xuống còn 45-50 USD/thùng trong năm 2023, ngân sách của Nga sẽ thâm hụt 2 nghìn tỉ rúp (32 tỉ USD). Theo dự báo của Ngân hàng trung ương Nga, tổng doanh thu từ dầu khí năm 2023 của Nga sẽ đạt 8,9 nghìn tỉ rúp. Đáng chú ý, doanh thu được xác định qua hai yếu tố: Giá dầu thô Nga và tỷ giá hối đoái tại thời điểm bán.

Nếu đồng rúp tiếp tục duy trì thế tương đối mạnh như hiện nay, nguồn thu ngân sách bằng nội tệ sẽ giảm, khiến Bộ Tài chính khó cân đối ngân sách. Bộ Tài chính Nga đặt giả định: Giá dầu Nga trung bình 70,1 USD/thùng; tỷ giá hối đoái trung bình 68,3 rúp/USD. Bộ Tài chính sẽ sử dụng dữ liệu này để đối chiếu với các mức hiện tại tương ứng: giá dầu 65 USD/thùng; 61-62 rúp/USD.

Gần đây, tuy đồng rúp đã suy giảm, giá trị vẫn đạt mức cao hơn nhiều so với phạm vi ưa chuộng của chính phủ: 70-80 rúp/USD. Vì vậy, các doanh nghiệp Nga đã thúc giục Ngân hàng trung ương lập các quỹ dự trữ đồng nhân dân tệ của Trung Quốc và thực hiện chính sách phá giá tiền tệ.

Ngoài chính sách áp trần giá dầu Nga và lệnh cấm vận Nga của châu Âu, ngành dầu mỏ của Nga cũng chịu ảnh hưởng bởi chính sách Zero Covid ở Trung Quốc, vì Trung Quốc cũng là một khách hàng rất lớn của ngành công nghiệp dầu mỏ Nga. Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã mua khoảng 2 triệu thùng dầu/ngày từ Nga. Như vậy, khi so với đầu năm, lượng dầu mua đã tăng từ 1,6 lên 1,8 triệu thùng/ngày. Từ đó, ông Matt Smith - chuyên gia phân tích cấp cao về dầu mỏ tại Công ty phân tích dữ liệu Kpler (Pháp) - đánh giá: “Tin tức từ Trung Quốc sẽ tiếp tục làm rung chuyển thị trường dầu mỏ, vì chính sách phong tỏa đang tác động đến nhu cầu tiêu thụ dầu mỏ của quốc gia có sức tiêu dùng mạnh thứ nhì thế giới”.

S.Phương